Koenzim Q10 je spoj koji se ubraja u ubikinone, a čija je zajednička karakteristika sveprisutnost u živim organizmima te njihova kemijsku strukturu, koja sadrži funkcionalnu skupinu poznatu kao benzokinon. Koenzim Q10 nalazimo u organima koji imaju najveće energetske potrebe, poput srca, bubrega, pluća i jetre.

Uzimanje koenzima  Q10 kao dodatka prehrani povećava njegovu koncentraciju u plazmi i lipoproteinima, ali zasad nije potvrđen rast njegove koncentracije i u perifernim tkivima.

Djelovanje koenzima Q10

Koenzim Q10 je, kako je rečeno, topiv u mastima i nalazi se u gotovo svim staničnim membranama, uključujući membrane mitohondrija.

Sinteza ATP-a u mitohondriju

Za konverziju energije iz ugljikohidrata i masti u ATP, oblik energije koju stanica može iskoristiti, potrebna je prisutnost koenzima Q10 u unutrašnjoj membrani mitohondrija.

Ključna uloga koenzima Q10 je u mitohondrijskom oksidativnoj fosforilaciji i proizvodnji adenozin trifosfata, odnosno ATP-a. Osim toga, koenzim Q10 djeluje kao antioksidans u staničnim membranama i lipoproteinima.

Antioksidativno djelovanje

U svojem reduciranom obliku, koenzim Q10 djeluje kao antioksidans topiv u masti koji štiti stanične membrane i lipoproteine od oksidacije.

Koenzim Q10 je i snažan antioksidans koji štiti stanicu od oksidativnih oštećenja izazvanih slobodnim radikalima te sudjeluje u očuvanju vitamina E u organizmu.

Koenzim Q10 i bolesti srca

Srčani zastoj je gotovo redovno posljedica bolesti koronarnih arterija ili povišenog krvnog tlaka. Ova stanja gotovo redovno vode do povećanih oksidativnih oštećenja i upalnih procesa na venama i arterijama. Srčani zastoj se događa kad srčani mišić više ne može raditi, kontrahirati se i opuštati te pumpati krv kroz tijelo.

Studija provedena na osobama s dijagnosticiranim srčanim zastojem potvrdila je da je koenzim Q10 smanjio simptome i smanjio rizik od preuranjene smrti od srčanih bolesti.

Koenzim Q10 i plodnost

Plodnost kod žena opada s godinama te smanjenim brojem i kvalitetom jajnih stanica. Koenzim Q10 direktno je uključen u ovaj proces jer se i njegova proizvodnja usporava s godinama, čime organizam postaje slabije sposoban zaštititi jajnu stanicu od oksidativnog oštećenja. Uzimanje koenzima Q10 kao dodatka prehrani  rezultira poboljšanom kvalitetom i brojem jajnih stanica kod žena.

Istodobno, pozitivno je djelovanje koenzima Q10 i na kvalitetu, aktivnost i koncentraciju spermija zbog poboljšane antioksidativne zaštite.

Koenzim Q10 i zdravlje mozga

Mitohondrij je primarni energetski generator moždanih stanica, a njegovo djelovanje također slabi s godinama. Potpuna disfunkcija mitohondrija može biti uzrok smrti moždanih stanica ili bolesti poput Alzheimerove ili Parkinsonove.

Nažalost, mozak je jako izložen oksidativnim oštećenjima zbog visokog udjela masnih stanica i velikih zahtjeva za kisikom. Ova oksidativna oštećenja prijete i ugrožavanju kognitivnih, fizičkih i sposobnosti pamćenja.

Kao antioksidans, koenzim Q10 može smanjiti djelovanje slobodnih radikala i zaštititi moždane stanice od gore navedenih prijetnji.

Koenzim Q10 i prevencija karcinoma

Oksidativni stres je poznati uzročnik staničnih oštećenja. Ako organizma nije sposoban kvalitetno se boriti protiv tih oštećenja, struktura stanica je ugrožena i povećan je rizik od razvoja malignih stanica.

Koenzim Q10 štiti stanice od oksidativnog oštećenja i potiče staničnu energetsku proizvodnju, čime doprinosi njihovom zdravlju i preživljavanju.

Niske razine koenzima Q10 su povezane s preko 50% većim rizikom od nekoliko tipova karcinoma. Također, uzimanje ovoga dodatna prehrani smanjuje rizik od ponovnog javljanja karcinoma.

Manjak koenzima Q10

Koenzim Q10 je spoj koji je topiv u vodi,  koji ljudski ga organizam sam sintetizira ili ga dobivamo iz hrane koju unosimo. Endogena sinteza i unos kroz hranu osiguravaju dovoljne količine koenzima Q10 iako on s godinama opada.

Primarni uzrok deficijencije koenzima Q10 je rijetki genetski poremećaj izazvan mutacijom gena uključenih u biosintetičku putanju koenzima Q10. Osim toga, smanjene razine ovog antioksidansa najčešće se događaju kod osoba koje imaju bolesti srca, kardiomiopatiju, upalu desni, ali i u slučajevima pretilosti, hipertenzije, dijabetesa i AIDS-a.

Manjak koenzima Q10 može biti uzrokovan i nekim drugim stanjima:

• Manjak vitamina B6
• Genetski poremećaji u sintezi i korištenju koenzima Q10
• Bolesti na razini mitohondrija
• Nuspojave uzimanja statina
• Oksidativni stres uzrokovan starenjem

Izvori koenzima Q10

Iako se čak 75% koenzima Q10 sintetizira u organizmu, moguće ga je unijeti i z hrane. Hrana koja obiluje Q10 je crveno meso, meso peradi i riba. Od ostalih namirnica, dobri izvori koenzima Q10 su soja, kukuruz, masline, orašasti plodovi i sjemenke. Voće, povrće i jaja i mliječni proizvodi su umjereni izvori koenzima Q10. preporučen dnevni unos koenzima Q10 kroz hranu je 3-6mg/dan.

Osim hranom, koenzim Q10 se može u organizam unijeti i dodacima prehrani. Preporučene dnevne doze za odraslu osobu su 30-100 mg/dan, a najbolje ih je uzimati uz obrok koji sadrži neki izvor masti jer se radi o spoju koji je topiv u vodi.

Kao što je razvidno, preporučena dnevna doza unosa iz dodataka prehrani je značajno veća nego iz hrane. Naime, razlog tome je činjenica  da manje od 5% oralno unesenog koenzima na ovaj način završi u cirkulaciji.

Farmakološke doze koenzima Q10 su 1,200-3,000 mg/dan za odrasle i 30 mg/kg/dan za djecu, a preporučuju se u slučaju dijagnosticirane deficijencije koenzima Q10.

Sigurnost uzimanja koenzima Q10

Nema zabilježenih značajnih nuspojava oralnog uzimanja koenzima Q10 u dozama od čak 3,000mg/dan u periodu od čak osam mjeseci, 1,200 mg/dan u 16 mjeseci i 600 mg/dan u trajanju od 30 mjeseci.

Jedine slabije nuspojave koje su zabilježili pojedinci odnose se na gastrointestinalne tegobe poput mučnine, proljeva, manjka apetita i pojačanog lupanja srca kod doza ?200 mg/dan. Ovi simptomi nestaju ako se doze podijele na manje i uzmu više puta u danu.

Utvrđeno je da je uporaba koenzima Q10 (100 mg dvaput dnevno) od 20 tjedna trudnoće sigurna. Budući da nema dostupnih pouzdanih podataka o dojiljama, tijekom dojenja treba izbjegavati uzimanje koenzima Q10 kao dodatka prehrani.

 ili Fitness.com.hr trgovini (Horvaćanska cesta 178, Zagreb).

Objavljeno 05.08.2020.